Những năm 80 của thế kỷ trước, xã vùng cao Long Hẹ (huyện Thuận Châu, Sơn La) được biết đến là thủ phủ của cây hoa anh túc. Và gần 3 thập kỷ qua, với sự vào cuộc quyết liệt các cấp ủy Đảng, chính quyền trong việc triệt phá cây thuốc phiện và đưa cây, con giống mới vào sản xuất, đến nay những “nương vườn chết” ở vùng đất này đã được thay thế bằng vườn cây táo mèo, cây ăn quả...

1kg thuốc phiện đổi được con trâu mộng

Từ thị trấn Thuận Châu đi xã Long Hẹ, chúng tôi phải vượt qua một quãng đường dài 48km qua đỉnh Copia cao trên 1.500m so với mực nước biển và “cổng trời” Co Mạ với những con dốc đứng ngoằn ngoèo, sương mù dày đặc. Long Hẹ hiện ra trước mắt chúng tôi như một bức tranh thu nhỏ đầy tươi đẹp giữa đại ngàn Tây Bắc. Kết cấu hạ tầng nông thôn như điện, đường, trường, trạm được xây dựng khang trang. Những nương vườn ngập tràn cây ăn trái, cây lương thực cho năng suất và giá trị kinh tế cao... Chúng tôi gặp và trò chuyện với ông Vàng Giống Xào (sinh năm 1940, ở bản Há Tầu). Ông là một trong những người chứng kiến sự “thay da đổi thịt” ở vùng quê gian khó này. Mặc dù, ở độ tuổi xưa nay hiếm, nhưng ông Xào vẫn minh mẫn và khoẻ mạnh.

Ông Xào kể: Người Mông ở Long Hẹ bắt đầu trồng thuốc phiện từ những năm 80 đến năm 93 của thế kỷ 20. Trong đó, gia đình ông Xào cũng không ngoại lệ. Thời điểm trồng rầm rộ nhất là từ năm 1989 đến năm 1993. Năm nào cũng vậy, sau khi thu hoạch xong mùa màng, tháng 10 âm lịch là khi bà con bắt đầu gieo trồng cây thuốc phiện với rau cải mèo và thu hoạch vào tháng 3 năm sau. Ông Xào cho biết, cây thuốc phiện trồng ở Long Hẹ cho chất lượng thuốc phiện ngon nhất trong tất cả các vùng. Mỗi năm, trung bình một hộ thu được 3 - 4kg thuốc phiện. Cá biệt, có nhiều hộ ở bản Pú Chắn thu được 5kg nhựa thuốc phiện/vụ.

“Chúng tôi dùng thuốc phiện đổi lấy vải, muối, mì chính, tiền... Thời bấy giờ, 1kg thuốc phiện bán được 300.000 đồng. Nhiều hộ dùng 1kg thuốc phiện đổi được cả con trâu mộng của đồng bào Thái ở vùng thấp” - ông Xào bảo vậy.

Ngược dòng thời gian về một thời đau buồn do cây thuốc phiện gây ra, bà Hờ Thị Ly (ở bản Há Tàu) buồn rầu nhớ lại: Gia đình tôi cũng như tất cả các hộ khác ở đây, có bao nhiêu diện tích đất thì đều dùng để trồng thuốc phiện. Chỉ cần có thuốc phiện thì muốn cái gì có cái đó, nên nhà nhà đều trồng thuốc phiện. Mùa Xuân đến, khắp các bản trên, bản dưới, chỗ nào cũng chỉ thấy bạt ngàn hoa thuốc phiện nở. Cũng chính loài cây này đã khiến gia đình bà rơi vào cảnh tan cửa, nát nhà. Chồng bà Ly - ông Vàng Súa Và cũng trở thành người nghiện và mất sớm.

Gian nan hành trình triệt phá thuốc phiện.

Ông Thào Trường Sa - nguyên Phó Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch UBND xã Long Hẹ, là một trong những người có công triệt phá cây thuốc phiện tại mảnh đất này, cho biết: Từ năm 89 đến đầu những năm 90, ở Long Hẹ người dân trồng cây thuốc phiện như trồng lúa, trồng ngô, cây ăn quả bây giờ.

Chỉ tay về phía trang trại nuôi gia súc, gia cầm, ông Sa tâm sự: “Trước năm 1993, toàn bộ diện tích này là bạt ngàn cây hoa anh túc. Cả bản Long Hẹ nơi tôi đang ở, nhà nào cũng trồng thuốc phiện. Diện tích cây thuốc phiện trên địa bàn xã tăng lên một cách nhanh chóng. Người dân bỏ bê nương lúa, nương ngô. Nhà nào thiếu đồ dùng hay thích cái gì chỉ cần mang thuốc phiện ra đổi là có. Cùng với đó, tỷ lệ người nghiện tăng lên đáng kể, an ninh trật tự ngày càng phức tạp...

“May mắn với chúng tôi, đúng vào thời điểm đó, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết 06/CP năm 1993 và tháng 11/1996 Ban Chấp hành T.Ư ra Chỉ thị 06/CT/TW về tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo công tác phòng, chống và kiểm soát ma tuý; yêu cầu vận động, thuyết phục đồng bào miền núi dứt khoát thôi trồng và xoá bỏ hoàn toàn việc trồng cây thuốc phiện, cây cần sa, chuyển sang trồng các loại cây khác” - ông Sa nhớ lại.

Để thuyết phục người dân làm theo chủ trương của Đảng, chính sách của Nhà nước, năm 1993, ông Sa cùng với lãnh đạo xã Long Hẹ đã tiên phong phá bỏ cây thuốc phiện trên những mảnh nương vườn của gia đình. “Những năm 1993 -1994, chúng tôi cùng đoàn công tác của huyện Thuận Châu vào bản Cán Tỷ vận động bà con xoá bỏ cây thuốc phiện. Đoàn gồm 80 người là lãnh đạo huyện, công an, bộ đội do anh Cà Văn Chiu lúc đó là Phó Chủ tịch UBND huyện Thuận Châu làm Trưởng đoàn. CánTỷ là bản xa và khó khăn nhất của xã Long Hẹ. Thời điểm đó, rừng rú còn nhiều nên chỉ có một con đường mòn duy nhất dẫn vào bản. Biết đoàn công tác vào triệt phá cây thuốc phiện nên bà con dân bản tụ tập lại, làm hàng rào chắn kiên quyết không cho chúng tôi vào. Chúng tôi phải ăn rừng, ngủ rừng 3 - 4 ngày để tìm cách vào, tiếp xúc, vận động bà con” – ông Sa nhớ lại.

Cũng theo ông Sa, cán bộ đã kiên trì bám dân, khuyên nhủ bà con bỏ cây thuốc phiện chuyển hướng sang canh tác các loại cây trồng khác. Nhà nước cũng có nhiều chính sách hỗ trợ để đảm bảo đời sống của bà con... Thấy được và nhận được nhiều lợi ích nên dần dà người dân Long Hẹ đã từ bỏ được thói quen trồng cây thuốc phiện. Đầu những năm 2.000, cây thuốc phiện trên địa bàn xã Long Hẹ đã cơ bản bị triệt phá. Đến nay, người dân không còn tái trồng cây thuốc phiện nữa.

NỞ RỘ NHIỀU MÔ HÌNH LÀM ĂN HIỆU QUẢ

Trò chuyện với chúng tôi, ông Sùng Chờ Nó - Bí thư Đảng ủy xã Long Hẹ (Thuận Châu, Sơn La), chia sẻ: Sau khi cây thuốc phiện bị triệt phá vào đầu những năm 2000, Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều chính sách hỗ trợ sinh kế cho người dân. “Tổng vốn đầu tư trong nhiều năm qua lên tới hàng chục tỷ đồng; từ tập huấn khuyến nông, khuyến lâm, khuyến ngư tới hỗ trợ cây giống, con giống để bà con thay đổi cách làm từ nguồn thu mới. Chính vì thế cây mận hậu, cây chè, cây táo Sơn La, cây dược liệu, cây dâu tằm, đàn gia súc, gia cầm... của Long Hẹ mới tăng trưởng nhanh chóng. Nguồn thu mới nhiều hơn, mạnh hơn, đời sống an sinh đảm bảo hơn nên bà con ở Long Hẹ nói riêng và đồng bào các dân tộc ở Sơn La mới giã từ triệt để cây thuốc phiện đấy”.

Theo đó, các chương trình dự án hỗ trợ phát triển sản xuất cho đồng bào người dân tộc thiểu số như cung cấp giống bò, lợn, gà; giống cây ăn quả, cây táo mèo, cây lương thực năng suất cao lần lượt được triển khai thực hiện. Ngoài ra, từ Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, các công trình hạ tầng nông thôn như đường giao thông, trạm y tế, trường học, nước sinh hoạt... được quan tâm đầu tư xây dựng khang trang. Các hủ tục lạc hậu bị xóa bỏ; tình làng nghĩa xóm ngày càng được thắt chặt. Bà con biết bảo ban, giúp đỡ nhau phát triển sản xuất. Nhờ đó, đời sống vật chất và tinh thần của người dân từng bước được nâng lên.

“Trước đây, gia đình tôi trồng chủ yếu cây ngô, cây sắn, lúa. Canh tác cây lương thực ngắn ngày tốn nhiều công sức nhưng hiệu quả kinh tế đem lại rất thấp. Sau khi được cán bộ xã vận động, hướng dẫn kỹ thuật, gia đình tôi đã chuyển đổi sang trồng 1ha cây sơn tra. Nhờ thích hợp với khí hậu, thổ nhưỡng, đến nay, đồi sơn tra gia đình tôi đã cho thu hoạch. Trồng cây này không tốn nhiều công chăm sóc mà hiệu quả kinh tế đem lại cao hơn cây ngô, cây sắn. Mỗi năm, từ bán quả sơn tra, gia đình tôi cũng thu được từ 20 - 30 triệu đồng” - ông Vàng Giống Xào (bản Há Tầu) tâm sự.

Bí thư Đảng ủy xã Long Hẹ thông tin thêm: Từ chủ trương trồng cây ăn quả trên đất dốc của tỉnh Sơn La, nhiều hộ dân như hộ ông Thào Giống Sếnh, Thào Súa Nhìa, Và Phòng Xá... đã mạnh dạn đưa cây ăn quả có giá trị kinh tế cao như xoài tượng, nhãn ghép vào trồng thay thế cây ngô, cây sắn. Đến nay, Long Hẹ có 596ha cây sơn tra, 52,25ha xoài, 15,5ha nhãn, 13,6ha chanh leo và 9,8ha. Xã cũng đã thành lập được 3 hợp tác xã nông nghiệp giúp người dân tổ chức phát triển sản xuất theo hướng hàng hoá.

Nguồn: Báo Nông thôn ngày nay (Có sự phối hợp của Cục Kinh tế hợp tác và PTNT)